Imane zit in het openbaar vervoer op weg naar haar werk als ze wordt lastiggevallen door iemand die racistische beledigingen en bedreigingen naar haar hoofd slingert. Ze is geschokt maar weet niet goed hoe ze moet reageren in deze situatie. Hoe kan ze bewijzen dat ze een slachtoffer is?

Om wettelijk erkend te worden als slachtoffer, moet je het bestaan van de geleden schade bewijzen. Vergoeding van de schade is alleen mogelijk als deze aan bepaalde kenmerken voldoet.

1. De kenmerken van de schade

Schade komt in aanmerking voor vergoeding als het aan de volgende vier kenmerken voldoet. Het moet:

• Zeker zijn: de schade mag dus niet hypothetisch zijn. De schade kan echter wel toekomstig zijn maar niet hypothetisch, bijv.: een ongeluk dat zeker gevolgen zal hebben voor de gezondheid van het slachtoffer; de schade kan zelfs bestaan uit een ‘verlies van kansen’, bijvoorbeeld: een student kan door een ongeluk geen examen afleggen. Om deze schade te vergoeden, houden rechters rekening met de waarschijnlijkheid dat hij zou slagen voor zijn examen.

De eis van zekerheid van schade wordt in bepaalde gevallen terzijde geschoven:

Voorbeelden: bij schending van het recht op privacy is de enkele schending van het recht op privacy voldoende om de aansprakelijkheid van de dader vast te stellen en recht te geven op schadevergoeding (Hof van Cassatie 1e burgerlijke kamer, 5 nov. 1996). Het is dus niet nodig om schade aan te tonen om vergoeding te krijgen op grond van artikel 9 van het Burgerlijk Wetboek.
Ook in het arbeidsrecht geeft de enkele constatering van overschrijding van de maximale arbeidsduur recht op vergoeding (art. L. 3121-20 van het Arbeidswetboek), of het ongerechtvaardigde verlies van zijn baan door de werknemer veroorzaakt vergoedbare schade.

• Persoonlijk: alleen het slachtoffer van de schade kan om vergoeding vragen, of het nu gaat om het directe slachtoffer of om het indirecte slachtoffer.
• Direct: de schade moet duidelijk het gevolg zijn van de gebeurtenis die de aansprakelijkheid veroorzaakt. In geval van ‘kettingschade’ is het aan de rechter om te bepalen waar de directe schade ophoudt;
• Een legitiem belang schaden: het slachtoffer moet zich in een situatie bevinden die in overeenstemming is met de wet om schadevergoeding te eisen. Bijv.: iemand die zwart werk verricht kan geen loon opeisen als dat niet is uitbetaald;

2. Het bewijs

De persoon moet bovendien bewijsstukken verzamelen die het misdrijf waarvan hij slachtoffer is en de geleden schade aantonen. Het bewijs zal verschillen afhankelijk van het type schade: lichamelijk (verwondingen, handicap, enz.), materieel (beschadiging, vernieling, enz.), of moreel (bijvoorbeeld aantasting van de eer).

Het bewijs kan bestaan uit:

• Een aangifte of politierapport;
• Verklaringen of attesten opgesteld door een arts. Dit kan de huisarts zijn of de spoedeisende hulp van een ziekenhuis. Na het doen van aangifte kun je worden doorverwezen naar een forensisch medische dienst (UMJ). Een medisch onderzoek kan ook worden bevolen door de officier van justitie of de onderzoeksrechter. Het medisch attest moet je identiteit vermelden, je getuigenis, een nauwkeurige beschrijving van de opgelopen verwondingen, letsels of trauma’s en de compatibiliteit ervan met je verklaringen. Het attest vermeldt ook de fysieke en psychologische gevolgen van de vastgestelde verwondingen en het aantal dagen volledige arbeidsongeschiktheid;
• Foto’s;
• Getuigenverklaringen;
• Elk document dat materiële schade en gemaakte kosten aantoont, bijv. offerte of reparatiefactuur;
• Arbeidscontract in geval van loonverlies Reparatiefacturen;
• Screenshots, bijv.: berichten van intimidatie. De datum en tijd moeten zichtbaar zijn. Je kunt ze ook op een andere drager opslaan;
• Opname onder bepaalde voorwaarden;
• De URL’s van elke inhoud.

Bewaar voor alle online overtredingen het bewijs voordat je de inhoud meldt en voordat deze wordt verwijderd, anders kun je geen procedures meer starten om je rechten te doen gelden.

Je kunt de omstreden inhoud zelfs laten vaststellen door een gerechtsdeurwaarder.

Als je meldingen hebt gedaan bij platforms, maak dan back-ups van je stappen (bijv.: CNIL, PHAROS).

De bewijslast

De bewijslast zal niet hetzelfde zijn, afhankelijk van of je voor civiele of strafrechtelijke rechtbanken staat.

In het inquisitoire systeem, toegepast in strafzaken en administratieve zaken, is het de taak van de rechter om bewijzen te verzamelen.

In het accusatoire systeem, dat de civiele procedure beheerst, moeten de partijen het bewijs leveren voor hun claims. Artikel 9 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering stelt dan ook dat ‘elke partij de feiten die nodig zijn voor het slagen van haar claim volgens de wet moet bewijzen’.

Artikel 1353 van het Burgerlijk Wetboek regelt de chronologische volgorde van bewijsvoering:

Ten eerste, ‘degene die de uitvoering van een verplichting eist, moet deze bewijzen’. Het is dus aan de eiser in de procedure om de last te dragen van het aantonen van de werkelijkheid van de beweerde feiten. Dus in het onrechtmatige daadsrecht zal het slachtoffer van schade, om vergoeding te krijgen op grond van artikel 1240 van het Burgerlijk Wetboek, de fout van de gedaagde, de geleden schade en ten slotte het oorzakelijk verband tussen de fout en de schade moeten aantonen.

Zodra de eiser zijn bewering heeft bewezen, is het aan de gedaagde in de procedure om de claims van zijn tegenstander te bestrijden.

Zodra de geleden schade is bewezen, kan het slachtoffer een vergoeding krijgen.

TOEPASSELIJKE REFERENTIES:

Artikelen 1240 tot 1244 van het Burgerlijk Wetboek (aansprakelijkheid in geval van fout); Artikelen 1245 tot 1245-17 van het Burgerlijk Wetboek (productaansprakelijkheid); Decreet nr. 2005-113 van 11 februari 2005 betreffende de aansprakelijkheid voor gebrekkige producten;

Art. 1146 en 1147 van het Burgerlijk Wetboek (contractuele aansprakelijkheid); Art.1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek (onrechtmatige daden-quasi-onrechtmatige daden); Artikel 1240 van het Burgerlijk Wetboek; Artikel 1353 van het Burgerlijk Wetboek; Artikelen 2 en 3 van het Wetboek van Strafvordering; Art. L452-1 van het Wetboek van Sociale Zekerheid (arbeidsongevallen); Wet nr. 85-677 van 5 juli 1985 ter verbetering van de situatie van verkeersslachtoffers en ter versnelling van schadevergoedingsprocedures.