Mevrouw S. wil met haar hoofddoek werken bij een privébedrijf, maar de baas zegt dat ze ‘m tijdens werktijd niet mag dragen. Mag dat wel?

Wat zegt de wet?

Net als elke burger heeft een werknemer godsdienstvrijheid, die door allerlei wetten wordt beschermd. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens zegt bijvoorbeeld dat ‘iedereen recht heeft op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst; dit recht omvat […] de vrijheid om zijn godsdienst of overtuiging individueel of collectief, in het openbaar of privé te belijden door de eredienst, onderwijzing, praktische toepassing ervan en het onderhouden van geboden en voorschriften.’ (EVRM, art. 9, §1).

Neutraliteit is niet verplicht zoals in overheidsdiensten. Vrijheid blijft dus de regel.

Toch kan een werkgever de godsdienstvrijheid van werknemers beperken als hij dat kan rechtvaardigen voor de goede werking van het bedrijf of om andere vrijheden of fundamentele rechten te beschermen, maar de beperkingen moeten wel in verhouding staan tot het doel.

Als de baas een hoofddoek op het werk verbiedt, mag dat niet om religieuze of discriminerende redenen zijn.

Volgens artikel L.120-2 van het Arbeidswetboek: “Niemand mag de rechten van personen en individuele en collectieve vrijheden beperken, tenzij dat gerechtvaardigd wordt door de aard van het werk en in verhouding staat tot het nagestreefde doel”. (…) ‘.

Een neutraliteitsplicht in het bedrijfsreglement moet voldoen aan bepaalde wettelijke voorwaarden.

Sinds de wet van 8 augustus 2016 staat in artikel L.1321-2-1 van het Arbeidswetboek: “het bedrijfsreglement kan bepalingen bevatten die het neutraliteitsbeginsel vastleggen en de uiting van overtuigingen van werknemers beperken, als deze beperkingen gerechtvaardigd zijn door de uitoefening van andere vrijheden en grondrechten of door de behoeften van de goede werking van het bedrijf, en als ze in verhouding staan tot het nagestreefde doel“.

Het Hof van Cassatie gaf op 22 november 2017 (13-19.855) enkele verduidelijkingen:

Het bevestigde dat een werkgever via een neutraliteitsclausule in het bedrijfsreglement of in een dienstnota het zichtbaar dragen van politieke, filosofische of religieuze tekens op het werk kan verbieden. Daarvoor moeten 3 voorwaarden vervuld zijn:

1. De bepaling moet algemeen en ongedifferentieerd zijn: voor alle werknemers in dezelfde situatie; betreft elke zichtbare uiting van overtuigingen, ongeacht de grootte; heeft betrekking op religieuze, filosofische én politieke overtuigingen samen.
2. Ze mag alleen toegepast worden op werknemers die contact hebben met klanten. (Zie hierover HvJ-EU, 14 maart 2017, zaak 157/15).
3. De clausule heeft een legitiem en evenredig doel.

Als aan slechts één van de drie voorwaarden niet voldaan is, is het reglement onwettig en kunnen werknemers de neutraliteitsclausule naast zich neerleggen.

Zonder zo’n neutraliteitsclausule mag een werkgever religieuze symbolen niet verbieden, tenzij hij een gerechtvaardigde noodzaak kan aantonen (veiligheidsredenen). De beperking moet dan wel proportioneel zijn.

Bovendien mag de werkgever het dragen van een religieus symbool niet verbieden om tegemoet te komen aan de wens van een specifieke klant (HvJ-EU, 14 maart 2017, Asma Bougnaoui tegen Micropole SA, C188/15.)

De werkgever mag een werknemer ook niet ontslaan enkel omdat ze weigert haar hoofddoek af te doen voor klanten. De werkgever moet eerst kijken of er een functie mogelijk is zonder visueel contact met klanten. De rechter houdt bij de beoordeling hiervan rekening met de beperkingen van het bedrijf. (HvJ-EU, Asma Bougnaoui, zaak C-188/15; 14 maart 2017).

Wat moet ik doen?

• Eis inzage in het bedrijfsreglement of de dienstnota om te checken of er een neutraliteitsclausule in staat.
• Eis een schriftelijk verzoek om je religieuze symbool af te doen, met de redenen voor dat verzoek.
• Laat de werkgever de bovengenoemde uitspraken van het Hof van Cassatie en het Europees Hof van Justitie zien.
• Als je in loondienst bent, kun je de arbeidsinspectie vragen om expliciet een gemotiveerde beslissing te nemen over de conformiteit van deze neutraliteitsclausule (Arbeidswetboek, art. L.1322-1-1).
• Als er geen neutraliteitsclausule is, schakel dan de Défenseur des droits in om discriminatie te melden.
• Neem contact op met de juridische dienst van Equitas.

TOEPASSELIJKE REFERENTIES:

Artikel L.1321-2-1 van het Arbeidswetboek; artikel L.120-2 van het Arbeidswetboek; Art. L.1322-1-1 van het Arbeidswetboek. Hof van Cassatie van 22 november 2017 (13-19.855); HvJ-EU, 14 maart 2017, zaak 157/15 ; Asma Bougnaoui tegen Micropole SA, C188/15;