Camélia, die moslim is, geeft wiskunde op een middelbare school in het Brussels Gewest. Ze wil een hoofddoek dragen, maar vraagt zich af welke regels er gelden in haar werkomgeving: zijn onderscheidende tekens toegestaan tijdens het uitoefenen van haar functies? Is het neutraliteitsprincipe van toepassing?

Wat zegt de wet?

Volgens artikel 24 van de Belgische Grondwet:

“ Het onderwijs is vrij (…) De gemeenschap waarborgt de keuzevrijheid van de ouders. De gemeenschap organiseert neutraal onderwijs. De neutraliteit houdt onder meer in dat de filosofische, ideologische of godsdienstige opvattingen van de ouders en de leerlingen worden gerespecteerd” .

Dit artikel legt het fundamentele principe van neutraliteit vast in het openbaar onderwijs georganiseerd door de gemeenschappen. Dit betekent dat openbare scholen zich moeten onthouden van het promoten of discrimineren van religieuze, filosofische of politieke overtuigingen. Het doel is om een onderwijsomgeving te garanderen die respect heeft voor diversiteit en individuele keuzes. Dus:

• Het respect voor de overtuigingen van ouders en leerlingen wordt gegarandeerd;
• De vrijheid van schoolkeuze wordt ook gegarandeerd: Ouders hebben het recht om een school te kiezen die overeenkomt met hun waarden of overtuigingen, of het nu openbaar of privé is;
• De gemeenschap is verantwoordelijk voor het organiseren van neutraal onderwijs en is bevoegd op dit gebied.

Op het niveau van het openbaar onderwijs van de Franse Gemeenschap:

Het decreet van 31 maart 1994 dat de neutraliteit van het onderwijs in de Franse Gemeenschap definieert, stelt in artikel 4 dat de leraar geen“religieuze of filosofische bekeringsijver of georganiseerd politiek activisme door of voor leerlingen ontwikkelt.” en in artikel 9 dat “Elk personeelslid is verplicht het neutraliteitsbeginsel zoals gedefinieerd in dit decreet te respecteren, door het feit van zijn aanstelling of indiensttreding door een inrichtende macht die verplicht is dit decreet te respecteren.”

Ditzelfde decreet bepaalt ook dat personeelsleden bij hun indiensttreding de vermeldingen moeten ondertekenen waarin ze instemmen met hun verbintenis om de geldende neutraliteitsprincipes te respecteren.

Op het niveau van het Vlaamse gemeenschapsonderwijs:

Het Bijzonder Decreet betreffende het Gemeenschapsonderwijs van 14 juli 1998 voorziet in een soortgelijk systeem.

Dus, net als andere ambtenaren (zie praktische gids), zijn leraren, of ze nu onder de Franse of Nederlandse gemeenschap vallen, verplicht om een neutraliteitsplicht te respecteren bij het uitoefenen van hun taken.

Er zijn enkele zeldzame uitzonderingen op te merken. Inderdaad, buiten bepaalde privé-instellingen, is het dragen van onderscheidende tekens toegestaan voor godsdienstleraren in openbare basis- en middelbare scholen in het Franstalig onderwijs.

Bovendien kunnen sommige instellingen voor hoger onderwijs specifieke regels toepassen op bepaalde personeelsleden, zoals assistenten voor praktisch werk

Samenvattend moeten instellingen beheerd door het openbaar gemeenschapsonderwijs neutraal zijn krachtens de Grondwet en de geldende decreten, en dit geldt ook voor leraren die onder andere kleding moeten dragen die hun neutraliteit weerspiegelt. Zo moeten leden van het onderwijzend personeel in openbare basis- en middelbare scholen deze plicht respecteren bij het uitoefenen van hun taken en is het dragen van onderscheidende tekens voor hen verboden, met uitzondering van onder meer godsdienstleraren in de Franse gemeenschap.

Wat moet ik doen?

• Raadpleeg het interne reglement van de instelling waar je werkt.
• Controleer of de neutraliteitsverklaring goed vermeld staat in je contract op het moment van ondertekening.
• Communiceer de geldende wetgeving en relevante gerechtelijke uitspraken aan de directie.
• Begin een interne procedure om eventuele conflicten tussen de leraar en de instelling in der minne te schikken.
• Vakbonden inschakelen bij geschillen.
• Neem contact op met UNIA om discriminatie te melden.
• Neem contact op met de juridische dienst van het CCIE die je bij elke stap zal begeleiden.

Bronnen:

• Artikel 9 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
• Artikelen 19, 24 en 127 van de Belgische Grondwet.
• Wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie.
• Decreet van 31 maart 1994 dat de neutraliteit van het onderwijs van de Franse Gemeenschap definieert.
• Bijzonder decreet betreffende het Nederlandstalig gemeenschapsonderwijs van 14 juli 1998.
• EHRM, Dahlab t. Zwitserland, 15 februari 2001,
• Raad van State, afdeling bestuursrechtspraak, 21 december 2010, nr. 210.000.