Salima wil zich inschrijven voor een aanbieding van het vervoersbedrijf in haar regio en dient daarvoor een dossier in waarbij pasfoto’s worden gevraagd. Ze wil weten of ze het recht heeft om een foto met haar hoofddoek te verstrekken. Ze stelt zich trouwens dezelfde vraag voor haar inschrijving bij een hogeschool, met name voor het maken van haar studentenkaart.

Wat zegt de wet?

Het leveren van een pasfoto met onbedekt hoofd is alleen verplicht als er een wettekst is die deze verplichting expliciet vermeldt.

Over het algemeen onderscheiden we twee soorten foto’s:

1. Officiële pasfoto’s waarbij je blootshoofds moet verschijnen:

• Nationale identiteitskaart
• Paspoort
• Verblijfsvergunning
• Zorgverzekeringspas
• Rijbewijs

2. Pasfoto’s op niet-officiële documenten die niet onderworpen zijn aan specifieke bepalingen die vereisen dat je er blootshoofds op moet staan:

• Inschrijvingsdossier voor universiteit of hogeschool
• Studentenkaart
• Vervoersbewijs
• Sportabonnement
• Elk ander document

Daarom zou het dragen van een hoofddoek in principe geen probleem moeten opleveren voor het maken van een van deze kaarten. Elke weigering op grond van het feit dat je een foto wilt gebruiken waarop je een hoofddoek draagt, is dus illegaal en discriminerend.

Elk reglement dat het dragen van tekens of kleding die een religieuze overtuiging uitdrukken verbiedt, is illegaal in alle instellingen voor hoger onderwijs, omdat het niet binnen het toepassingsgebied van de wet van 15 maart 2004 valt. De onwettigheid van zo’n reglement maakt het automatisch discriminerend, omdat het de gelijkheid van individuen in de toegang tot de aangeboden opleiding schendt en een fundamentele vrijheid – gewaarborgd door de Grondwet – namelijk de vrijheid van geweten, met voeten treedt.

Volgens artikel 225-1, lid 1, van het Wetboek van Strafrecht: “Discriminatie is elk onderscheid dat wordt gemaakt tussen natuurlijke personen op grond van hun afkomst, (…), hun al dan niet behoren tot een bepaalde etniciteit, natie, ras of godsdienst, hetzij werkelijk of verondersteld”.

Evenzo bepaalt artikel 225-2 van het Wetboek van Strafrecht: “Discriminatie zoals gedefinieerd in artikel 225-1, gepleegd tegen een natuurlijke persoon, wordt bestraft met drie jaar gevangenisstraf en een boete van 45.000 euro wanneer het bestaat uit (1°) het weigeren van de levering van een goed of dienst en (4°) het onderwerpen van de levering van een goed of dienst aan een voorwaarde gebaseerd op een van de elementen genoemd in artikel 225-1”.

De Défenseur des droits (ombudsman) heeft zich in deze zin uitgesproken (Beslissing 2020-134 van 2 oktober 2020 betreffende de verplichting om een foto ‘blootshoofds’ te tonen om een openbaar vervoersbewijs te verkrijgen en zo in de betreffende regio te reizen):

De Défenseur des droits herinnert eraan dat, zelfs als het neutraal is, de verplichting in kwestie een discriminerende impact kan hebben op mensen die om religieuze redenen hoofdbedekking dragen, met name moslimvrouwen die een hoofddoek dragen. Hij merkt op dat de Franse administratieve rechtbanken beroepen in verband met de verplichting om ‘blootshoofds’ te poseren hebben verworpen, rekening houdend met de veiligheidsoverwegingen met betrekking tot foto’s op officiële documenten die ook als identiteitsbewijs gelden (identiteitskaarten, paspoorten). Beroepen tegen de verplichting om ‘blootshoofds’ te poseren waren echter succesvol wanneer een dergelijke verplichting niet was voorzien door wettelijke of reglementaire bepalingen en/of wanneer deze was opgelegd door een autoriteit die daartoe niet bevoegd was. De Défenseur des droits concludeert dat de verplichting om je hoofddoek af te doen om een vervoersbewijs te krijgen, in overeenstemming met onwettige algemene verkoopvoorwaarden, een discriminerende praktijk op grond van religie vormt die in strijd is met artikel 2-3 van de wet van 27 mei 2008.

Wat moet ik doen?

Als je desondanks een opmerking krijgt over je hoofddoek op de foto, buiten de officiële identiteitsbewijzen om:

• Raadpleeg het huishoudelijk reglement van de betreffende organisatie, of de algemene verkoopvoorwaarden om kennis te nemen van de voorwaarden met betrekking tot eventuele beperkingen.
• Als er geen bepaling is opgenomen in het huishoudelijk reglement of in de algemene verkoopvoorwaarden, kun je deze discriminatie melden aan je gesprekspartner en de hiërarchische meerdere informeren.
• Als er een bepaling is opgenomen in het huishoudelijk reglement of in de algemene verkoopvoorwaarden, is de maatregel nog steeds illegaal en moet je deze aanvechten.
• Dien een bezwaar in bij de betrokken dienst of administratie.
• Als je beroep wordt afgewezen, kun je de Ombudsman inschakelen: De Ombudsman inschakelen
• Neem contact op met Equitas die je juridische bijstand zal verlenen en je zal ondersteunen bij je stappen.

Toepasselijke referenties:

• Officiële identiteitsfoto’s: besluit nr. 99-973 van 25 november 1999 tot wijziging van besluit nr. 55-1397 van 22 november 1955 tot instelling van de nationale identiteitskaart; Besluit nr. 2005-1726 van 30 december 2005 betreffende paspoorten; Besluit van 10 april 2007 betreffende het aanbrengen van identiteitsfoto’s op identiteits- en reisdocumenten, rijbewijzen en verblijfsvergunningen; Besluit nr. 2007-199 van 14 februari 2007 betreffende de ziekteverzekeringskaart en tot wijziging van het wetboek van sociale zekerheid.
• Afgifte van de studentenpas: Art. D612-5 van de Onderwijswet;
• Vervoerbewijs: Beslissing van de Ombudsman nr. 2020-134
• Godsdienstvrijheid: Art.10 van de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger van 1789; Art.9 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens; Art. L. 141-6 en L. 811-1 van de Onderwijswet; Art. 1, 3, 4, en 5 van het Verdrag van 1960 tegen discriminatie in het onderwijs.